Podróże

Hawaje (ang. Hawaii wymowa:/həˈwaɪʲi/ i, haw. Mokuʻāina o Hawaiʻi) – najmłodszy z 50. stanów USA (dołączony 21 sierpnia 1959 roku). Jedyny stan leżący wyłącznie na wyspach. Położony na archipelagu Hawaje, w północno-środkowej części Oceanu Spokojnego. Stolicą stanu jest Honolulu leżące na wyspie Oʻahu.

Archipelag jest pochodzenia wulkanicznego. Rozpościera się na długości niemal 2,5 tys. km. Składa się z 137 wysp, w tym z 8 głównych spośród których 7 jest zamieszkanych– Hawaiʻi, Oʻahu, Kauaʻi, Molokaʻi, Lānaʻi, Maui i Niʻihau; wyspa Kahoʻolawe jest niezamieszkana. Powierzchnia wysp jest górzysta, a na terenie archipelagu znajduje się wiele czynnych wulkanów[3]. Po stanach Alaska, Floryda i Kalifornia, Hawaje posiadają czwartą najdłuższą linię brzegową w USA[4].

Oficjalnie w stanie mieszka 1,2 mln osób, a w praktyce ponad 1,3 mln, jeśli dodać turystów i żołnierzy amerykańskich sił zbrojnych. Większość z nich, prawie 1 mln, mieszka na najgęściej zaludnionej wyspie – Oʻahu. 6,6% mieszkańców stanu uważa się za rdzennych obywateli Hawajów (Polinezyjczyków). Największa grupa mieszkańców, około 41%, to imigranci z Azji lub ich potomkowie.

Hawaje są jednym z czterech stanów, które przed dołączeniem do Stanów Zjednoczonych były niepodległym państwem – Królestwem a później Republiką Hawajów, obok Republiki Vermontu, Teksasu, oraz Kalifornii, i jednym z dwóch, obok Teksasu, które zyskały uznanie na arenie międzynarodowej[6]. Królestwo Hawajów było suwerennym państwem od 1810 do 1893 roku, kiedy monarchia została obalona. Hawaje były niezależną republiką od 1894 do 1898, kiedy to zostały zaanektowane przez Stany Zjednoczone jako terytorium, stając się 50 stanem w 1959 roku[7].

Hawaje były celem niespodziewanego ataku na Pearl Harbor wykonanego przez imperium japońskie 7 grudnia 1941 roku. Atak na Pearl Harbor i inne instalacje wojskowe i morskie na Oʻahu, przeprowadzony przez samoloty i miniaturowe okręty podwodne spowodowały włączenie się Stanów Zjednoczonych do II wojny światowej

Bazując na odkryciach archeologicznych szacuje się, że pierwsi osadnicy zamieszkali na wyspach w roku 300 n.e., prawdopodobnie byli to polinezyjscy osadnicy z Markizów, a następnie ok. XI w. ludzie przybywali na wyspy z Raiatea i Bora-Bora[9]. Pierwszym Europejczykiem, który odkrył Hawaje w 1778 roku, był brytyjski podróżnik James Cook[10][11].

Archeolodzy i historycy uważają, że pierwotne osady imigrantów z Markizów i Tahiti z ok. 1000 roku wprowadziły nową linię wodzów, system Kapu (styl życia), praktykę składania ofiar z ludzi i budowania świątyń. Opowiada o tym mitologia hawajska. Niezależnie od kwestii pochodzenia imigrantów, historycy zgadzają się, że starożytne Hawaje charakteryzowały się powolnym, ale stałym wzrostem liczby ludności..

Hobby 2

Tatry (514.5, słow. Tatry, niem. Tatra, węg. Tátra[1]) – najwyższe pasmo w łańcuchu Karpat.

Tatry leżą w Łańcuchu Tatrzańskim, w Centralnych Karpatach Zachodnich.

Powierzchnia Tatr wynosi 785 km², z tego około 175 km² (22,3%) leży w granicach Polski, a ok. 610 km² (77,7%) na terytorium Słowacji.

Długość Tatr, mierzona od południowo-zachodnich podnóży Ostrego Wierchu Kwaczańskiego (1128 m) do wschodnich podnóży Kobylego Wierchu (1109 m), wynosi w linii prostej 57 km, a ściśle wzdłuż grani głównej 80 km. Grań główna Tatr przebiega od Huciańskiej Przełęczy (905 m) na zachodzie do Zdziarskiej Przełęczy (1081 m) na wschodzie.

Tatry są objęte ochroną przez ustanowienie na ich obszarze polskiego Tatrzańskiego Parku Narodowego i słowackiego Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz przynależności do Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO.

Tatry dzieli się na:

Tatry Zachodnie – najwyższy szczyt: Bystra (2248 m), po polskiej stronie: Starorobociański Wierch (2176 m),

niekiedy z Tatr Zachodnich wydzielany jest Masyw Siwego Wierchu (1805 m), położony w całości na terenie Słowacji,

Tatry Wschodnie:

Tatry Wysokie – najwyższy szczyt: Gerlach (2655 m), po polskiej stronie: graniczny, północno-zachodni wierzchołek Rysów (2499 m). Grań główna Tatr Wysokich biegnie od przełęczy Liliowe do Przełęczy pod Kopą.

Tatry Bielskie – najwyższy szczyt: Hawrań (2152 m).

Granicą pomiędzy Tatrami Zachodnimi a Wschodnimi jest przełęcz Liliowe oraz Dolina Suchej Wody Gąsienicowej (w granicach Polski) i Dolina Cicha Liptowska (po stronie Słowacji). Tatry Bielskie od Wysokich oddziela Przełęcz pod Kopą.

„Tritri” (1086), „Tatry” (1255), w XIII/XIV wieku węg. „Thorholl” (1256[2]), „Thorchal”, „Tarczal”, bądź „Tutur”, „Thurthul” co oznaczać mogło piekło[3], staroruskie „Tołtry, Toutry”[4], również niem. „Schneegebürg” (Montes nivium). Adam Mickiewicz wymiennie używał nazwy Tatry i Krępak[5], podobnie jak sto lat wcześniej Spener.

W 1790 r. Baltazar Hacquet zapisał, że Słowianie nazywają te góry Tatari lub Tatri, ponieważ przedtem przebywały tam tatarskie hordy[7]. Według prof. Rozwadowskiego etymologię nazwy Tatry (staropol. Tartry[8]) należy łączyć z francuską (celtycką[9]) nazwą tertre oznaczającą wzgórze. Zgodnie z tym Tatry oznaczałyby pierwotnie wzgórza[10]. Za takim zestawieniem wyrazów „Tertre – to są Tatry” pisał również Norwid[11]. Niektórzy autorzy sugerują również pochodzenie dackie lub trackie[12]. Jeszcze na początku XIX wieku Tatry Wysokie nazywane były Karpakiem (najwyższa góra, okryta śniegiem)[13], z dacko-iliryskiego karpe oznaczającego skałę, w języku staropolskim zachowanych w formie z karp- np. „przemierzał góry ostre i karpętne”, lub s(z)karpa – stromizna górska.

W XIII- i XIV-wiecznych oficjalnych dokumentach węgierskich Karpaty, a raczej Tatry pojawiają się pod nazwą Thorchal bądź Tarczal lub rzadziej jako Schneegebürg, Montes Nivium[14].

Hobby 1