Podróże

Tatry (514.5, słow. Tatry, niem. Tatra, węg. Tátra[1]) – najwyższe pasmo w łańcuchu Karpat.

Tatry leżą w Łańcuchu Tatrzańskim, w Centralnych Karpatach Zachodnich.

Powierzchnia Tatr wynosi 785 km², z tego około 175 km² (22,3%) leży w granicach Polski, a ok. 610 km² (77,7%) na terytorium Słowacji.

Długość Tatr, mierzona od południowo-zachodnich podnóży Ostrego Wierchu Kwaczańskiego (1128 m) do wschodnich podnóży Kobylego Wierchu (1109 m), wynosi w linii prostej 57 km, a ściśle wzdłuż grani głównej 80 km. Grań główna Tatr przebiega od Huciańskiej Przełęczy (905 m) na zachodzie do Zdziarskiej Przełęczy (1081 m) na wschodzie.

Tatry są objęte ochroną przez ustanowienie na ich obszarze polskiego Tatrzańskiego Parku Narodowego i słowackiego Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz przynależności do Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO.

Tatry dzieli się na:

Tatry Zachodnie – najwyższy szczyt: Bystra (2248 m), po polskiej stronie: Starorobociański Wierch (2176 m),

niekiedy z Tatr Zachodnich wydzielany jest Masyw Siwego Wierchu (1805 m), położony w całości na terenie Słowacji,

Tatry Wschodnie:

Tatry Wysokie – najwyższy szczyt: Gerlach (2655 m), po polskiej stronie: graniczny, północno-zachodni wierzchołek Rysów (2499 m). Grań główna Tatr Wysokich biegnie od przełęczy Liliowe do Przełęczy pod Kopą.

Tatry Bielskie – najwyższy szczyt: Hawrań (2152 m).

Granicą pomiędzy Tatrami Zachodnimi a Wschodnimi jest przełęcz Liliowe oraz Dolina Suchej Wody Gąsienicowej (w granicach Polski) i Dolina Cicha Liptowska (po stronie Słowacji). Tatry Bielskie od Wysokich oddziela Przełęcz pod Kopą.

„Tritri” (1086), „Tatry” (1255), w XIII/XIV wieku węg. „Thorholl” (1256[2]), „Thorchal”, „Tarczal”, bądź „Tutur”, „Thurthul” co oznaczać mogło piekło[3], staroruskie „Tołtry, Toutry”[4], również niem. „Schneegebürg” (Montes nivium). Adam Mickiewicz wymiennie używał nazwy Tatry i Krępak[5], podobnie jak sto lat wcześniej Spener.

W 1790 r. Baltazar Hacquet zapisał, że Słowianie nazywają te góry Tatari lub Tatri, ponieważ przedtem przebywały tam tatarskie hordy[7]. Według prof. Rozwadowskiego etymologię nazwy Tatry (staropol. Tartry[8]) należy łączyć z francuską (celtycką[9]) nazwą tertre oznaczającą wzgórze. Zgodnie z tym Tatry oznaczałyby pierwotnie wzgórza[10]. Za takim zestawieniem wyrazów „Tertre – to są Tatry” pisał również Norwid[11]. Niektórzy autorzy sugerują również pochodzenie dackie lub trackie[12]. Jeszcze na początku XIX wieku Tatry Wysokie nazywane były Karpakiem (najwyższa góra, okryta śniegiem)[13], z dacko-iliryskiego karpe oznaczającego skałę, w języku staropolskim zachowanych w formie z karp- np. „przemierzał góry ostre i karpętne”, lub s(z)karpa – stromizna górska.

W XIII- i XIV-wiecznych oficjalnych dokumentach węgierskich Karpaty, a raczej Tatry pojawiają się pod nazwą Thorchal bądź Tarczal lub rzadziej jako Schneegebürg, Montes Nivium[14].